فروش هرمی چیست؟

قانون‌گذاران در گوشه و کنار دنیا، فروش هرمی را ممنوع اعلام کرده‌اند. شاید جمله‌بندی و عباراتی که آن‌ها در دستورالعمل‌ها، مقالات، بیانیه‌ها و قوانین و مقررات به‌کاربرده‌اند متفاوت باشد اما همه آن‌ها یک مفهوم را مدنظر دارند.

ایران هشدار-فروش هرمی یک نوع کلاه‌برداری است. این نوع فروش مکانیزمی است که در آن راهبرانی که سرمایه‌گذاری یا دادوستد در طرح را عهده‌دار هستند با یک تصاعد هندسی از طریق پرداخت‌هایی که افراد جذب‌شده به چنین طرح‌هایی انجام می‌دهند، خود را توانمند کرده و به ثروت هنگفتی دست پیدا می‌کنند.
طرح‌های فریبنده دیگری نیز مشابه با طرح فروش هرمی وجود دارد که در محاکم قضایی بین‌المللی با عنوان نامه‌های زنجیره‌ای، فروش زنجیره‌ای، بازی‌های پول و شرط‌ بندی سرمایه‌گذاری شرح داده‌ شده است.
قانون‌گذاران در گوشه و کنار دنیا، فروش هرمی را ممنوع اعلام کرده‌اند. شاید جمله‌بندی و عباراتی که آن‌ها در دستورالعمل‌ها، مقالات، بیانیه‌ها و قوانین و مقررات به‌کاربرده‌اند متفاوت باشد اما همه آن‌ها یک مفهوم را مدنظر دارند: یک طرح هرمی، طرحی است که در آن افراد مبلغ ورودی را به این امید که فرصت کسب منفعت (که می‌تواند پول یا امتیاز باشد) در آینده به دست بیاورند، پرداخت می‌کنند. این درآمدی که آنان انتظارش را دارند از معرفی مشارکت‌کنندگان جدید به طرح به‌جای فروش محصولات به مصرف‌کنندگان، به دست می‌آید.
درواقع پاداش‌های تعیین‌شده در طرح از اضافه شدن اعضا جدید و سرمایه‌های آنان به دست می‌آید، نه از طریق فروش و توزیع محصولات واقعی به اشخاصی که آن را مصرف می‌کنند. دادوستد کالا و خدمات اتفاق نمی‌افتد؛ بلکه در اصل بازتوزیع ثروت از ورودی‌های جدید به راهبران صورت می‌گیرد. در این طرح هیچ‌گونه فعالیت بازرگانی قانونی صورت نمی‌گیرد.
طرح‌های هرمی از دیدگاه بازرگانی، ماندگار و قابل‌قبول نیستند به این دلیل که آن‌ها بر پایه‌یک چرخه پایان‌ناپذیر عضوگیری بناشده‌اند. همه افراد واردشده تمایل به ثروتمند شدن دارند و اقدام به جذب افراد دیگر با همین وعده می‌نمایند و این چرخه ادامه پیدا می‌کند. به دلیل اینکه تعداد افرادی که می‌توان جذب طرح کرد محدود است، افراد جدیدالورود شانس دستیابی به درآمد کمتری نسبت به راهبران دارند. درنتیجه چنین طرحی عمر کوتاهی خواهد داشت و افراد ورودی جدید شانس دریافت مبلغ ورودی پرداختشان کمتر از شانس سودآوری در طرح است.
طرح‌های هرمی اولیه به‌ راحتی شناسایی و غیرقانونی اعلام می‌شدند به دلیل این‌که محصولی در این طرح‌ها وجود نداشت اما در طرح‌های کلاهبردارانه اخیر، به‌منظور فریب افکار عمومی و پیشگیری از این‌که تحت پیگرد قانونی قرار بگیرند اقدام به فروش کالا و خدمات کرده‌اند و این ادعا را دارند که کسب‌وکار واقعی هستند و فعالیت بازاریابی شبکه‌ای را انجام می‌دهند و همین موضوع یعنی وجود محصول، شناسایی این طرح‌ها را کمی مشکل نموده است.
همان‌طور که می‌دانیم بازاریابی چند سطحی، طرح فروش محصولات به مصرف‌کنندگان از طریق شبکه‌ای از توزیع‌کنندگان مستقل است.
در بررسی محصولات و خدمات طرح‌هایی که هرمی نامیده می‌شوند، متوجه می‌شویم که این محصولات و خدمات ارزشی در بازار واقعی ندارند. در اصطلاح این محصولات و خدمات، محصولات فریبنده نامیده می‌شوند. خدماتی همانند اشتراک مجله‌ها، برنامه‌های آموزشی جعلی و گواهینامه‌ها، داروهای درمانی با خواص معجزه‌آسا و مواردی از این قبیل.
جذب‌شدگان متعهد به سرمایه‌گذاری در حجم زیاد در این محصولات می‌شوند، بدون این‌که امکان بازاریابی و ارائه آن به مصرف‌کنندگان واقعی وجود داشته باشد. سرمایه‌گذاری افراد، درآمد دائمی را برای راهبرانی تولید می‌کند که این افراد را ترغیب برای ورود به طرح کرده‌اند. با توجه به فریب صورت گرفته برای اینکه امکان تشخیص یک شرکت بازاریابی شبکه‌ای قانونی از یک شرکت هرمی وجود داشته باشد، برخی از عواملی که این شرکت‌ها را از یکدیگر متمایز می‌کند در ادامه عنوان‌شده است:
1. شرکت‌های فروش مستقیم قانونی، فرصت تجارت قانون‌مدار را بر مبنای فروش محصولات باکیفیت به مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کند. آن‌ها برای کسب رضایت مشتریان، ضمانت‌نامه محصولات یا حق بازپس دهی محصولات را به آن‌ها ارائه می‌دهند، به‌طوری‌که مصرف‌کنندگان بتوانند در صورت عدم رضایت یا محصول را پس دهند و یا با محصول دیگر جایگزین نمایند. طرح‌های هرمی از دیدگاه بازرگانی، چنین محصولاتی که دارای ارزش بازاری بوده و قابل‌فروش باشد را ندارند.
2. شرکت‌های فروش مستقیم قانونی به‌طورجدی با پیش انباشته سازی کالا مخالفت کرده و این فرصت را برای مشارکت‌کنندگان در طرح فراهم می‌کنند که هنگام خروج از طرح بتوانند محصولات استفاده ‌نشده و قابل‌فروش را به شرکت باز پس دهند و 90 درصد هزینه خالص آن را پس بگیرند. در مقابل در طرح‌های هرمی، خرید حجم زیادی از موجودی غیرقابل بازگشت کالا را تشویق یا الزام می‌کنند و مشارکت‌کنندگان هنگام ترک طرح، با حجم انبوهی از کالا مواجه هستند که به دلیل ارزش پایین قادر به فروش آن نشده‌اند و امکان باز پس دادن آن را نیز ندارند.
3. شرکت‌های فروش مستقیم هزینه‌های آغازین اندکی را دریافت می‌کنند و حجم خرید کم را توصیه می‌کنند و یا حتی ممکن است توصیه‌ای نداشته باشند و این هزینه ورودی اندک هم در صورت تمایل توزیع‌کننده به ترک شرکت، قابل‌استرداد است. درحالی‌که در طرح‌های فروش هرمی هزینه‌های ورودی بالایی را دریافت کرده و سرمایه‌گذاری قابل‌توجه در حجم کالا را تحمیل می‌کنند بدون این‌که امکان بازپس‌گیری وجود داشته باشد.راهبران طرح‌های هرمی، درآمدشان را از جذب اعضای جدید به طرحشان به دست می‌آورند.
4. مبنای طرح‌های بازاریابی و فروش مستقیم بر پایه به رسمیت شناختن پیشرفت و پرداخت پاداش به فروشندگانی است که افزایش تعداد مشتریانشان به علت مصرف محصولات شرکت است، قرار گرفته است. گسترش و ثبات کسب و کار فروشندگان مستقیم بستگی به رضایت مصرف‌کنندگان و ارتقا منصفانه اعضاء شبکه فروش مستقیم دارد. در طرح‌های هرمی، طرح‌های زودبازده را ارائه می‌دهند تا مشارکت‌کنندگان را ترغیب به خرید جایگاه رهبری کنند. طرح‌های فروش هرمی فرصت‌های کاری بلندمدت و ماندگار نیستند.
طرح‌های هرمی غیرقانونی و بازاریابی چند سطحی قانونی، ساختار در مقابل عملکرد
تقریباً همه سازمان‌ها صرف‌نظر از این‌که متعلق به فروش مستقیم، کسب‌وکارهای قراردادی یا بخش‌های دولتی باشند، دارای ساختار هرمی یا سلسله مراتبی هستند.
در واژه ساختار بین طرح‌های هرمی و دیگر سازمان‌ها شباهت وجود دارد، مهم‌ترین تفاوت بین طرح‌های هرمی و سازمان‌های دیگر در حوزه عملیاتی است. درواقع نحوه کسب درآمد است که بین آن‌ها متفاوت است. برای مشخص شدن عملکرد واقعی شرکت و تشخیص هرمی بودن یا نبودن آن باید این سؤالات را پرسید. آیا اعضای سازمان درآمدشان صرفاً از عضوگیری به دست می‌آید؟ آیا عملکرد شرکت، فروش واقعی به مصرف‌کنندگان نهایی است؟ برای مشارکت در کسب‌وکار آیا مشارکت‌کنندگان مجبور هستند، هزینه‌های ورودی بالایی را بپردازند؟ اگر فردی تمایل به خروج از کسب‌وکار را داشت، ماده‌ای وجود دارد که بر اساس آن بتواند هزینه پرداخت کرده‌اش را باز پس گیرد؟